VAF-studie: Hoe AI onze creatieve sector beïnvloedt 

Het VAF onderzocht het gebruik van artificiële intelligentie in audiovisuele en gameprojecten via een vragenlijst. Het type AI-gebruik, de juridische aspecten en ook meningen werden bevraagd.

De studie, uitgevoerd in drie fases, toont aan dat AI voornamelijk voor teksttools zoals ChatGPT wordt gebruikt. Toepassingen zoals generatieve kunst, audio en video zijn ook populair.

Er zijn zorgen over ethiek, privacy en intellectuele eigendom. De resultaten tonen dat AI vooral ondersteunend wordt ingezet en dat er een gebrek aan kennis is over wetgeving en mogelijkheden.

Kerninzichten

• AI wordt vooral ondersteunend gebruikt: AI-tools worden meestal ingezet voor praktische taken, zoals het schrijven van teksten met tools zoals ChatGPT, het bewerken van audio, of het maken van generatieve kunst. In bijna alle gevallen wordt AI gebruikt om processen eenvoudiger, sneller of goedkoper te maken. Het gebruik van AI in eindproducten is zeldzaam en blijft vaag, maar er zijn voorbeelden waarbij AI werd gebruikt voor prototypes of documentaires.
• Verschillen tussen projecten: Bij series en podcasts is de kans groter dat AI wordt toegepast dan bij films. Dit komt waarschijnlijk doordat deze projecten vaak een commercieel doel hebben en daarom sneller nieuwe technologieën omarmen. Animatieprojecten maken minder gebruik van AI, maar er is een groeiende interesse voor tools in categorieën zoals generatieve kunst en 3D. Gamestudio’s hebben al langer ervaring met AI en gebruiken het voor zaken zoals bewegingen (motion capturing) en speloptimalisatie.
• Verschil tussen taken: Hoe AI-tools gebruikt worden, en of dat acceptabel is, hangt ook sterk samen met de taken waarvoor ze worden ingezet. Er een duidelijk verschil is in interpretatie wat een creatieve baan inhoudt. Sommigen vinden dat AI gebruikt mag worden voor bijvoorbeeld vertalingen en transcripties, maar niet voor bijvoorbeeld design. Bij documentaires worden AI ingezet als hulp bij het schrijven van het scenario, bij games helpt AI om bijvoorbeeld snel eerste versies van artwork en texturen te genereren.
• Populaire AI-categorieën: De meest gebruikte AI-tools zijn teksttools zoals ChatGPT, gevolgd door generatieve kunst en audiobewerking. Bij toekomstige projecten zien we ook een stijging in het gebruik van categorieën zoals animatie en 3D. AI wordt vooral gebruikt om documenten te maken, in productie of post-productie, en in mindere mate tijdens de conceptfase.
• Ethische en juridische zorgen: Er zijn veel vragen over de ethiek en privacy van AI-tools. Zo gebruiken veel respondenten gratis tools zonder volledig te begrijpen wat de voorwaarden zijn. Gratis betekent vaak dat gegevens worden gebruikt om de tool te verbeteren, wat risico’s kan inhouden. Daarnaast weten de meeste gebruikers niet of ze werken met materiaal dat beschermd wordt door auteursrecht. Dit gebrek aan kennis kan juridische problemen veroorzaken.
• AI als creatieve inspiratiebron: Sommige makers zien AI als een manier om creatief te experimenteren. Dit kan variëren van het trainen van een eigen AI-model voor een specifiek project tot het creëren van kunst dat AI als thema heeft. Hoewel deze toepassingen beperkt zijn, tonen ze aan dat AI niet alleen een hulpmiddel is, maar ook een bron van inspiratie kan zijn.
• Gebrek aan kennis en opleiding: Veel mensen in de sector weten weinig over AI, hoe het werkt en wat de juridische implicaties zijn. Dit leidt tot onzekerheid en misverstanden, vooral over auteursrechten en vooroordelen in AI-modellen. Opleiding en duidelijke informatie zijn nodig om zowel de voordelen als de risico’s van AI te begrijpen.
• Praktische redenen voor AI-gebruik: AI wordt vooral gebruikt om tijd te besparen, kosten te drukken en de kwaliteit van projecten te verbeteren. In sommige gevallen wordt het ingezet om taken uit te voeren die voorheen onmogelijk waren. Toch blijven veel makers terughoudend en zien sommigen geen voordelen in het gebruik van AI.
• Bezorgdheden over AI in de sector: Er is angst dat AI creatieve banen zoals die van schrijvers of artiesten bedreigt. Ook zijn er zorgen dat AI wordt ingezet voor onethische doelen, zoals manipulatie of misbruik. Veel respondenten benadrukken dat AI een ondersteunend hulpmiddel moet blijven en geen menselijke creativiteit mag vervangen.
• AI-gebruik in specifieke sectoren:
  • Animatie: AI wordt vooral gebruikt voor tekstverwerking en in toekomstige projecten voor generatieve kunst en 3D. Het gebruik blijft voorlopig beperkt.
  • Podcasts: Hier wordt AI vaak ingezet voor tekst- en audiobewerking, vooral in de productie- en post-productiefase.
  • Games: Gamestudio’s gebruiken AI bijvoorbeeld voor het maken van prototypes en bewegingen. De technologie is hier al meer ingeburgerd.
• Toekomstige trends: AI-gebruik is nog in ontwikkeling, maar er wordt verwacht dat het in de komende jaren toeneemt, vooral in conceptfases en nieuwe creatieve toepassingen. De sector moet echter voorbereid zijn op ethische, juridische en creatieve uitdagingen.

Link naar de studie VAF Kenniscentrum en de website van Mediapunt.